5. ŁAD PRZESTRZENNY I WYMOGI JEGO OCHRONY
W celu uchwycenia zasad dotychczas rządzących ładem przestrzennym przeprowadzone zostały analizy funkcjonalno – przestrzenne w oparciu o sporządzoną, we wrześniu 2004 roku, inwentaryzację miasta Poznania, wizje lokalne i znajomość miasta przez projektantów. W ramach prac studialnych przeprowadzono analizy:
- Funkcjonalne;
- wysokości zabudowy;
- procentu zabudowy;
- charakteru zabudowy;
- trwałości struktur przestrzennych;
- wartości estetycznej struktur przestrzennych;
- wartości kompozycyjnej obiektów i zespołów obiektów wysokich i wysokościowych;
- elementów krystalizujących przestrzeń oraz budujących fizjonomię miasta (wloty do miasta, bramy miejskie, panoramy i punkty, ciągi widokowe, ciągi miejskie, bariery funkcjonalno-przestrzenne, obiekty dysharmonizujące krajobraz miejski).
Na podstawie powyższych analiz zostały ocenione predyspozycje poszczególnych struktur funkcjonalnych i przestrzennych do różnego rodzaju przekształceń (tereny predysponowane do zachowania i ochrony, rewaloryzacji lub ograniczonego przekształcania lub całkowitego przekształcenia).
UWAGA: Ocena wartości estetycznych poszczególnych elementów tworzących układ przestrzenny miasta jest subiektywna.
5.1. CHARAKTERYSTYKA ZABUDOWY
5.1.1. Charakter zabudowy
Pod względem charakteru zabudowy tereny zainwestowane miasta zostały podzielone na następujące typy obszarów:
zabudowa śródmiejska – tereny odpowiadające definicji zawartej w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie;
zabudowa o przewadze wolno stojącej – tereny obiektów wolno stojących lub grup obiektów o gabarytach budynków jednorodzinnych (w tym zabudowa szeregowa), na których wykształcona jest przede wszystkim przestrzeń prywatna oraz częściowo - przestrzeń sąsiedzka;
zabudowa blokowa – teren charakteryzujący się zabudową wolno stojącą, blokową, nie tworzącą układów kwartałowych, na którym wykształcona jest jedynie przestrzeń publiczna – przestrzenie o innym charakterze (sąsiedzka i prywatna) występują w minimalnym stopniu;
zabudowa kwartałowa – tereny zabudowy wielorodzinnej lub usługowej tworzącej kwartały, na których przenikają się różne typy przestrzeni: przede wszystkim publiczna i sąsiedzka (wewnątrz dziedzińców);
zabudowa wielkogabarytowa, halowa - tereny ze znacznymi powierzchniami parkingowymi, na których przeważa zabudowa wielkogabarytowa albo halowa;
zabudowa o charakterze tymczasowym – tereny działek letniskowych, ogródków działkowych, również baraków mieszkalnych;
zabudowa mieszana – tereny o zabudowie o różnym charakterze, gdzie nie wykrystalizował się jeden typ zabudowy;
Tab.9 Charakter zabudowy a liczba mieszkańców
lp. |
Charakter zabudowy |
Powierzchnia terenów(ha) |
Powierzchnia obszaru miasta (%) |
Liczba ludności |
Procent ludności |
1 |
zabudowa śródmiejska |
3 28,1 7 |
4,18 |
86 955 |
15,59 |
2 |
zabudowa wolno stojąca |
35 67,7 2 |
45,41 |
132 453 |
23,74 |
3 |
zabudowa blokowa |
15 63,4 5 |
19,90 |
295 855 |
53.03 |
4 |
zabudowa kwartałowa |
1 07,6 4 |
1,37 |
29 666 |
5,32 |
5 |
zabudowa halowa, wielkogabarytowa |
18 87,6 3 |
24,03 |
2 706 |
0,49 |
6 |
zabudowa o charakterze tymczasowym |
7 15,6 8 |
9,11 |
5 375 |
0,96 |
7 |
zabudowa mieszana |
4 846 |
0.87 |
|
razem: |
78 55,9 5 |
100.00 |
557 856 |
100.00 |
W Poznaniu dominuje struktura rozdrobnionych, przemieszanych, różnorodnych, form zabudowy, w której wyróżniają się dzięki koncentracji tereny wielkich osiedli modernistycznych Winograd-Piątkowa, i Rataj oraz dzielnice śródmiejskie i tereny zabudowy jednorodzinnej.
Zabudowa śródmiejska z nową zabudową kwartałową stanowi jedynie ok. 5.50 % powierzchni terenów zainwestowanych miasta. Mieszka w niej 16% ludzi zameldowanych na stałe w Poznaniu. Tereny te wyznaczają obszary zabudowy o dużych walorach historycznych i charakteryzują się dużą zwartością.
Zabudowa blokowa, w której mieszka około 59% mieszkańców miasta – zajmuje ok. 20% powierzchni terenów zainwestowanych miasta.
Zabudowa wolno stojąca zajmująca około 45.5 % – jest zlokalizowana głównie w części peryferyjnej miasta oraz w sąsiedztwie klinów zieleni (mieszka w niej 26% mieszkańców).
Zabudowa wielkogabarytowa usługowo – przemysłowa zlokalizowana jest głównie wzdłuż torów kolejowych. Największa koncentracja – w północno-wschodniej części Poznania (strefa C),
Zabudowa mieszana wyznacza tereny o najniższych wartościach przestrzennych. W Poznaniu występują trzy obszary o takim charakterze: wzdłuż ulic Obornickiej i Naramowickiej oraz tereny na Junikowie.
Zabudowa tymczasowa stanowi około 5% terenów zainwestowanych miasta Poznania, w tym większość to baraki, w których jest zameldowanych około 3500 mieszkańców.
5.1.2. Istniejące bariery funkcjonalno-przestrzenne
W zurbanizowanej przestrzeni miasta wyraźnie wyodrębniają się bariery funkcjonalno-przestrzenne, zarówno o pozytywnym, jak i negatywnym odbiorze. Należą do nich:
- rzeka Warta na odcinku od mostu Lecha do mostu Dębińskiego, stanowiąca barierę funkcjonalną przede wszystkim ze względu na małą liczbę przepraw,
- tory kolejowe z obszarami przyległymi wydzielające:
- Strzeszyn od Podolan,
- Morasko od Piątkowa,
- Szczepankowo od Franowa,
- Świerczewo, Kopaninę oraz tereny otwarte na Kopaninie od Górczyna;
- trakty komunikacyjne:
- ciąg ulicy Lechickiej przecinający osiedla mieszkaniowe (Winogrady i Piątkowo),
- autostrada oddzielająca Minikowo od Marlewa,
- otwarte strukturalne tereny zieleni na obszarach poza ścisłym centrum miasta.
5.1.3. Wnioski
- Szkielet funkcjonalno – przestrzenny miasta stanowi układ zieleni, tworzący system ekologicznych pasm: wschód-zachód oraz północ-południe, krzyżujących się w centralnej jednostce urbanistycznej miasta. Pasma te podzieliły miasto na cztery strefy, różnorodne w swej strukturze funkcjonalnej i przestrzennej.
- Strefa centralna stanowi największą koncentrację funkcji metropolitalnych i centrotwórczych zlokalizowanych w zabudowie o charakterze śródmiejskim.
- Wokół centrum występuje wzajemne przenikanie funkcji ogólnomiejskich i mieszkaniowych, głównie w zabudowie o charakterze śródmiejskim i kwartałowym, w historycznie ukształtowanych strukturach funkcjonalno-przestrzennych dzielnic oraz dopiero tworzącej się strukturze na Łacinie.
- W miarę oddalania od centrum zanikają funkcje ogólnomiejskie na rzecz funkcji mieszkaniowej, w przewadze zlokalizowanej w zabudowie o charakterze blokowym wielkich osiedli - „sypialni” oraz w zabudowie wolno stojącej. Usługi koncentrują się punktowo, w formie centrów usługowo – handlowo – kulturalnych, usytuowanych w zabudowie wielkogabarytowej.
- W części peryferyjnej miasta oraz na styku z systemem zieleni otwartej występuje na ogół koncentracja zabudowy mieszkaniowej wolno stojącej, terenów rolniczych, a także funkcji przemysłowej w zabudowie często substandardowej. Występują przykłady przekształceń na terenach przemysłowych, szczególnie we wschodniej części miasta, prowadzące do wytwarzania nowej, pozytywnie odbieranej jakości przestrzeni.
- Na terenach zieleni, w ramach terenów ogólnodostępnych, skupiły się najważniejsze usługi sportu i rekreacji. Ponadto w skutek intensywnego rozwoju miasta i dynamicznych procesów urbanistycznych następuje niekontrolowane i widoczne wypieranie funkcji przyrodniczej przez funkcję mieszkaniową. Działania te mają miejsce na północy miasta, na terenach rolniczych Moraska, a także w pobliżu dolin rzek: m.in. Bogdanki, Głuszynki i Michałówki, Strumienia Junikowskiego.
- Pojawienie się nowej bariery, jaką stanowi autostrada, spowodowało rozdzielenie terenów dotąd jednorodnych funkcjonalnie i przestrzennie.
- Miasto dysponuje potencjałem terenów niezagospodarowanych, obejmującym około 1200 ha.
5.2. PODSTAWOWE PARAMETRY ZABUDOWY
5.2.1. Wysokość zabudowy
Założenia do analiz
- Wysokość zabudowy przeanalizowano w oparciu o wykonaną inwentaryzację miasta Poznania w 2003 – 2004roku.
- Wysokość zabudowy sklasyfikowano pod względem ilości kondygnacji (w przeliczeniu 3,5 metra na jedną kondygnację) wyznaczając:
- tereny o przewadze budynków niskich (od 1 do 4 kondygnacji),
- tereny o przewadze budynków średnio wysokich (od 5 do 6 –9 kondygnacji),
- tereny o przewadze budynków wysokich ( od 9 kondygnacji i wyższych).
wnioski
- Wysokość zabudowy w Poznaniu kształtuje się średnio od 1 do 5 kondygnacji. (do 3.5 do 17,5 metra).
- Zdecydowanie wyższą wysokością charakteryzuje się zabudowa z lat 70 – tych i 80 – tych XX wieku poprzez nagromadzenie obiektów wysokich i wysokościowych.
- Charakterystyczna wysokość rdzenia miasta (centrum) wynosi do 5 kondygnacji tj. ok. 17,5 m.
- Cechy typowe ukształtowania wysokościowego zabudowy w skali miasta:
- obniżanie wysokości w kierunkach lokalizacji zieleni otwartej (klinów zieleni) i w kierunkach peryferyjnych miasta;
- obecność w każdej ze stref obiektów lub grupy obiektów wysokich lub wysokościowych wprowadzających dysonans w kompozycji wysokościowej miasta (osiedla: Piątkowskie, przy ulicy Krańcowej, Żegrze, Dębina i Kopernika)
- Cechy typowe ukształtowania wysokościowego zabudowy w skali strefy:
- zazwyczaj osiąganie maksymalnej wysokości dla strefy w jej centrum;
- wewnątrzstrefowe przenikanie się różnych zespołów wysokościowych;
- tworzenie krawędzi w granicach stref.
5.2.2. Gęstość zabudowy
szałożenia do analiz
Gęstość zabudowy działki budowlanej przeanalizowano określając procent zabudowy kubaturowej w stosunku do powierzchni działki. Współczynnik ten dla terenów brutto określono w następujących przedziałach:
- poniżej 4%,
- od 5% do 15%,
- od 15% do 30%,
- od 30% do 55%,
- od 55% do 75%,
- powyżej 75%.
wnioski
- Gęstość zabudowy ulega naturalnemu zagęszczeniu w kierunku centrum miasta.
- W wielu strefach następuje obecnie dogęszczanie zabudowy.
5.3.1. Wartość estetyczna struktur przestrzennych
założenia do analiz
- • Miasto w swoich granicach administracyjnych obejmuje szereg charakterystycznych zespołów urbanistycznych. Podziału dokonano w oparciu o następujące kryteria:
- o jednorodność układów kompozycyjnych wewnątrz wyznaczanego zespołu;
- o przeważający charakter zabudowy;
- o czytelne granice definiujące obszar.
- • Przyjęto, że nie wszystkie z wymienionych powyżej elementów muszą być w równym stopniu ukształtowane w każdym z wydzielonych zespołów.
- • Wydzielone struktury oceniono pod względem stanu uporządkowania przestrzennego, czytelności, jednorodności i harmonijności kompozycji.
wnioski
W oparciu o przyjęte kryteria uporządkowano struktury przestrzenne pod względem ich wartości estetyczne i wyznaczono:
- struktury kompletne – jest to zamknięty układ kompozycyjny, o strukturze czytelnej, kompletnej, jednorodnej i harmonijnej, z możliwościami uzupełnienia pojedynczymi działkami
- struktury niekompletne – jest to zamknięty układ kompozycyjny, o strukturze czytelnej, jednorodnej i harmonijnej, ale niedokończonej (około 10-30% powierzchni całej struktury należy uzupełnić);
- struktury okaleczone – oznaczają otwarty układ kompozycyjny, o strukturze słabo czytelnej, niejednorodnej lub nieharmonijnej, w obrębie struktury pojawiły się elementy burzące zaprojektowany istniejący układ kompozycyjny;
- struktury nieuporządkowane – charakteryzuje brak wyraźnego układu kompozycyjnego, o strukturze nieczytelnej, niejednorodnej i nieharmonijnej. W obrębie struktury istnieją pewne szczątkowe elementy różnych układów kompozycyjnych (około 10-20%);
- struktury rozpoczęte – jest to otwarty układ kompozycyjny, o strukturze rozpoczętej, krystalizującej się, jednorodnej i harmonijnej. Teren zagospodarowany w 5-50%.
- struktury otwarte - tereny otwarte, zieleni (brak oceny).
5.3.2. Trwałość zainwestowania struktur przestrzennych
założenia do analiz
- W celu sklasyfikowania zainwestowania przyjęto następujące kryteria oceny:
- niezmienności układów urbanistycznych,
- stanu zabudowy i jakości wykorzystywanych materiałów,
- poniesionych nakładów inwestycyjnych,
- obecności uporządkowanych zespołów urbanistycznych,
- stanu zainwestowania.
- W oparciu o wyznaczone kryteria wydzielono następujące struktury przestrzenne:
- struktury trwale zainwestowane,
- struktury o zainwestowaniu w części utrwalonym,
- o charakterze nietrwałego zainwestowania.
- W oparciu o wyznaczone kryteria jako zabudowę nietrwałą uznano między innymi zabudowę ogródków działkowych i letniskowych.
wnioski
- Wyznaczone tereny o zainwestowaniu trwałym i częściowo utrwalonym wykazują cechy, na podstawie których można określić rodzaje działań do przypisania poszczególnym terenom:
- do zachowania i ochrony;
- rewaloryzacji i przekształceń;
- zmiany sposobu użytkowania.
- Tereny o zainwestowaniu nietrwałym mogą stanowi rezerwy rozwojowe miasta.
- Tereny fortów (element XIX– wiecznego zewnętrznego pierścienia umocnień) o zainwestowaniu w części utrwalonym, posiadają cechy predysponujące je do rewaloryzacji i przekształceń.
5.4. FIZJONOMIA MIASTA
Na odbiór miasta ma wpływ szereg elementów budujących jego fizjonomię. Najważniejsze z nich to:
5.4.1. Wloty do miasta (makrownętrza)
Wloty do miasta są to makrownętrza utworzone na głównych arteriach wjazdowych, których obszary przyległe decydują o odbiorze i stopniu wykształcenia danego wjazdu. Wloty podzielone zostały na trzy podstawowe kategorie w zależności od rodzaju transportu jaki reprezentują tzn.: drogowe, kolejowe i rzeczne. Każde z wyznaczonych wjazdów poddane zostało ocenie zgodnie z podziałem na:
- wloty o negatywnym odbiorze - makrownętrza odznaczające się brakiem ładu przestrzennego i zdefiniowanej struktury funkcjonalno-przestrzennej,
- wloty o pozytywnym odbiorze - makrownętrza o wykształconych elementach strukturalnych i określonym ładzie przestrzenny.
Makrownętrza ulic i rzeki zostały scharakteryzowane w części dot. uwarunkowań szczegółowych.
wnioski
Makrownętrza rzeki Warty w Poznaniu określono jako słabo wykształcone. Przyległe zespoły urbanistyczne budujące pierzeje doliny rzeki Warty, są na wielu odcinkach nieznacznie rozwinięte. Elementy struktury funkcjonalnej w tych zespołach nie są powiązane z rzeką, przez co sama rzeka stała się barierą, a nie łączącym je spoiwem. Wyjątek stanowi makrownętrze rzeki Warty w rejonie centrum (od mostu Królowej Jadwigi do mostu Rocha) i Ostrowa Tumskiego, które na tym odcinku jest odbierane pozytywnie.
Uznano, że szereg wjazdów drogowych do miasta jest pozytywnie odczuwanych w percepcji mieszkańców. Zabudowa budująca ich makrownętrza wraz z obszarami przyległymi daje poczucie przestrzeni uporządkowanej. Wyjątek stanowią wloty ulicami: Głogowską, Gnieźnieńską oraz Obornicką.
Wloty kolejowe sklasyfikowane zostały jako wjazdy odbierane negatywnie.
Strukturę przestrzenną Poznania wyznacza system komunikacyjny a funkcjonalną - dostępność komunikacyjna terenu. O lokalizacji decyduje spójność – „kompatybilność” funkcjonalna oraz nakładanie się stref uciążliwości (garaże, parkingi, stacje obsługi samochodów i paliw, itp.), a nie zdefiniowane parametry drogi (przekrój drogi) wnętrza, gabaryty i formy. W efekcie formę przestrzeni ulicy – trasy komunikacyjnej wyznacza infrastruktura drogi i przypisana do niej, wbrew aspektom chociażby bezpieczeństwa, strefa reklamy. Brak świadomości i potrzeby aby przestrzeni funkcjonalnej nadawać parametry przestrzeni (warstwy) formalnej. Poważnym uwarunkowaniem kształtowania przestrzeni funkcjonalnej jest rozpoznana struktura i nadpodaż terenów aktywności gospodarczej, pod którym to pojęciem wprowadza się wszelkie możliwe formy funkcjonalne i formalne skutkujące chaosem przestrzennym.
5.4.2. Tzw. „bramy miasta” i „bramy centrum”
Bramy miejskie są to terminale lub charakterystyczne obiekty, punkty w mieście znajdujące się na wlotach miejskich, które wprowadzają, witają i zapraszają do niego.
wnioski
- Miejsca bramowe miasta Poznania wykształciły się jedynie: na ulicy Obornickiej - charakterystyczny wiaduktu nad torami kolejowymi, przy ulicy Warszawskiej – kompleks budynków fabryki Volkswagena oraz terminal lotniczy Ławica przy ulicy Bukowskiej.
- Dworzec autobusowy PKS i główny dworzec kolejowy PKP w Poznaniu uznano za miejsca słabo zorganizowane, które przez swą formę i sposób zagospodarowania terenów nie pełnią funkcji zapraszającej do miasta.
- Miejsca bramowe wprowadzające do centrum miasta są wykształcone jedynie od ulicy Dolna Wilda oraz w zachodniej części śródmieścia tzn. wjazdy ulicami: Św. Marcin, Fredry, Libelta i Nowowiejskiego. Pozostałe wloty do centrum nie mają wytworzonych punktów bramowych. Dotyczy to przede wszystkim skrzyżowań ulic: Estkowskiego – Grabary, Królowej Jadwigi – Garbary, alei Niepodległości - Przepadek oraz ulicy Wierzbięcice.
5.4.3. Główne ciągi miejskie i kulturowe
Są to ciągi komunikacyjne, obudowane bogatym programem usług przede wszystkim handlowych lub kulturowym o charakterze ogólnomiejskim, bądź dzielnicowym. Wyznaczają je ulice o wysokich walorach przestrzennych, ze zorganizowaną przestrzenią publiczną. Charakter ciągom nadają pierzeje przyległych zespołów urbanistyczne.
wnioski
- W strukturze przestrzennej miasta wyodrębniono główne ciągi miejskie handlowe, które zostały wyznaczone w poszczególnych częściach miasta. Zdecydowana większość z nich znajduje się na obszarze samego centrum miasta oraz śródmieścia. Wykształcone ciągi charakteryzują się: słabo ukształtowaną przestrzenią publiczną oraz lokalizacją wzdłuż głównych arterii komunikacyjnych, stanowiących barierę w ich funkcjonowaniu. W Poznaniu istnieje zauważalny brak ciągłości pomiędzy istniejącymi ciągami np. ciąg Wildecki z ulicą Półwiejską.
- Wyróżniamy również trakty kulturowe: ulica Chwaliszewo, ulica Św. Wojciech, obszar Ostrowa Tumskiego, uliczki na Śródce, które mimo bliskiego sąsiedztwa również nie tworzą ze sobą jednego, spójnego ciągu.
W zakresie przestrzeni publicznej następuje stały proces spadku udziału tej przestrzeni w globalnym bilansie przestrzeni miasta. Całkowita destrukcja przestrzeni Rynku Wildeckiego oraz stan Rynku Łazarskiego, wsi Górczyn i dzielnicy Główna oraz ul. Kościelnej są tego ewidentnymi dowodami i zarazem skutkami. Brak również działań na rzecz budowania związków przestrzenno-funkcjonalnych między przestrzeniami publicznym, szczególnie Łazarza i Wildy.
5.4.4. Szerokoprzestrzenne panoramy, punkty i ciągi widokowe
Określenie panorama - oznacza widok na wieloplanową przestrzeń oglądaną z wyznaczonych punktów i ciągów widokowych.
Określenie punkty widokowe – oznacza wyznaczone miejsca, z których roztacza się panorama na określone fragmenty miasta.
Określenie ciąg widokowy – oznacza ciąg następujących po sobie punktów widokowych, z których roztacza się panorama na określone fragmenty miasta.
Wyznaczone w studium punkty i ciągi widokowe mają na celu zachowania określonych, istotnych dla miasta panoram, przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Zabudowa kształtuje panoramy z punktów i ciągów widokowych wyznaczonych i przedstawionych na planszy studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania - UWARUNKOWAŃIA. Zapisane zostały również miejsca, w których zabudowa nie może stanowić przysłonięcia dla widoków i panoram.
Panoramę kształtują dominanty strefy, jej zabudowa wysoka i wysokościowa. Stąd odbiór panoramy może być wynikiem ich oddziaływania przestrzennego (negatywnego albo pozytywnego).
wnioski
- W Poznaniu istnieją w zasadzie wyłącznie punkty i ciągi widokowe historycznych panoram miasta.
- Ekspozycja (punkty i ciągi widokowe) panoram współczesnych fragmentów miasta charakteryzuje się dużą przypadkowością lokalizacji.
- Kształtowanie panoramy odbywa się często w sposób niekontrolowany i chaotyczny.
5.4.5. Wartość kompozycyjna obiektów lub zespołu obiektów wysokich i wysokościowych
Obiekty i zespoły obiektów wysokich i wysokościowych zostały podzielone na trzy podstawowe grupy ze względu na swoją rolę w budowaniu przestrzeni miasta:
- obiekty wysokie i wysokościowe o negatywnym oddziaływaniu – nie dowiązują się i nie tworzą klarownych układów urbanistycznych, nie krystalizują i nie identyfikują przestrzeni miasta,
- obiekty wysokie i wysokościowe o pozytywnym oddziaływaniu – wpływają pozytywnie na kształtowanie tkanki miejskiej, krystalizują przestrzeń, identyfikują miejsce, oraz wpisują się pod względem wizualnym w otoczenie,
- obiekty wysokie i wysokościowe o neutralnym oddziaływaniu – wpływają pozytywnie na kształtowanie tkanki miejskiej, krystalizują przestrzeń lokalnie, identyfikują miejsce, ale nie wpisują się pod względem wizualnym w otoczenie.
Ze ględu na siłę oddziaływania w przestrzeni miasta obiekty sklasyfikowano na: miejskie, dzielnicowe i lokalne.
wnioski
- W obrębie całego miasta istnieje wiele elementów wysokich i wysokościowych, które nie wpisują się w istniejące układy urbanistyczne ani również nie tworzą nowych układów. W konsekwencji negatywnie wpływają na odbieranie przestrzeni miasta.
- Dominanty kompozycyjne o pozytywnym oddziaływaniu wyznaczają tereny o wysokich wartościach przestrzennych (Stare Miasto, obręb Śródmieścia, historyczne wsie – Kiekrz, Głuszyna, Spławie).
- W obrębie centrum miasta oraz śródmieścia istnieje wiele, przede wszystkim zabytkowych, obiektów, które kształtują przestrzeń i bardzo znacząco na nią oddziaływają. Są one bardzo istotne w kreowaniu przestrzeni oraz sposobie jej odbioru. Niestety w ostatnim stuleciu powstało również kilkanaście budynków wysokościowych, które obecnie konkurują z historycznymi dominantami, niszcząc ład przestrzenny charakterystyczny dla tej części miasta.
- W zabudowie osiedli mieszkaniowych wielkopłytowych (Piątkowo, Rataje) dominują obiekty i zespoły obiektów wysokich lub wysokościowych o negatywnym oddziaływaniu na sylwetę miasta. Tworzą je przede wszystkim zespoły wieżowców i bloków o podobnych gabarytach i formie. Nagromadzenie takich obiektów przyczynia do powstania bezładu przestrzennego oraz burzenia systemu znaków szczególnych miasta. Mimo że w wielu miejscach np. przy ul. Serbskiej, Al. Solidarności i ul. Zamenhofa rytm wieżowców tworzy pewne układy kompozycyjne, jednak ich wartość ze względu na charakter jest niska i nie przystaje do lokalizacji.
5.4.6. Obiekty dysharmonizujące krajobraz miejski
W sylwecie miasta pojawia się szereg innych, niż wyżej wymienione, elementów, które wprowadzają bezład przestrzenny i negatywnie wpływają na postrzeganie miasta. W większym bądź mniejszym stopniu występują one na terenie całego Poznania. Są to:
- napowietrzne linie elektroenergetyczne oraz naziemne sieci cieple;
- wolno stojące reklamy wielko formatowe, zewnętrzne reklamy na elewacjach budynków (w szczególności na terenie centrum i śródmieścia Poznania),
- tereny o tymczasowym zagospodarowaniu (np. ogródki działkowe) w centrum i śródmieściu miasta,
- przypadkowe ubytki w zabudowie i wolne, niezorganizowane przestrzenie dekomponujące układ przestrzenny,
- budynki drastycznie niedostosowane do otaczającej, w szczególności historycznej zabudowy (centrum, śródmieście), oraz zabudowa o bardzo niskich walorach estetycznych.