1. UWARUNKOWANIA PONADLOKALNE

1.1. UWARUNKOWANIA MIĘDZYNARODOWE

Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego (ESDP) na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju obszaru Unii Europejskiej, przyjęta w Poczdamie w 1999 roku, jest dokumentem określającym główne cele polityki przestrzennej. Dla zrównoważenia rozwoju przestrzennego przyjęto następujące główne cele rozwoju:

• rozwój policentrycznego i zrównoważonego systemu urbanizacji i wzmocnienia związków między terenami miejskimi i wiejskimi,
• promocja zintegrowanych koncepcji transportu i łączności, które umożliwiają policentryczny rozwój na obszarze UE i które są ważnymi uwarunkowaniami procesu integracji europejskiej miast i regionów,
• kształtowanie i ochrona środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego poprzez właściwe zarządzanie – przyczyniając się do zachowania jak i wzmocnienia tożsamości regionów i miast

W związku z powyższym - po wejściu Polski do Unii Europejskiej - dla gospodarczego i przestrzennego rozwoju Poznania szczególnego znaczenia nabiera:

• uznanie Poznania jako jednego z ośrodków rozwoju społeczno – gospodarczego o znaczeniu europejskim (europola) w procesie kształtowania się Europejskiej Sieci Miast,
• położenie w zasięgu oddziaływania funkcjonalnego aglomeracji Berlina (podobnie jak Szczecin i Wrocław),
• położenie miasta w europejskim węźle transportowym i międzynarodowe umowy transportowe:
  • europejski korytarz transportowy nr II: Berlin – Warszawa – Mińsk – Moskwa, w tym:
    • objęty umową AGR o głównych drogach ruchu międzynarodowego szlak E-30 z autostradą A-2 i drogą krajową nr 92;
    • objęte umową AGC o głównych międzynarodowych liniach kolejowych i umową AGCT o międzynarodowych przewozach kombinowanych: modernizowana trasa na szlaku E-20 i planowana trasa kolei dużej szybkości;
  • korytarz nr IV A: Grudziądz – Poznań, w tym:
    • objęty umową AGR szlak E-261 z planowanym do przebudowy na drogę ekspresową ciągiem drogi nr 5;
    • linia kolejowa Poznań – Toruń,
  • objęta umową AGC modernizowana trasa kolejowa E59 Szczecin – Poznań – Wrocław,
  • objęty umową AGR południowy odcinek drogowego szlaku E-261 Poznań – Wrocław – Lubawka, z planowanym do przebudowy na drogę ekspresową ciągiem drogi nr 5,
  • planowany do przebudowy na drogę ekspresową ciąg drogi krajowej nr 11 (Piła – Poznań – Bytom)
• dolina rzeki Warty, główna oś układu przyrodniczego Wielkopolski, stanowiąca korytarz ekologiczny o randze krajowej, a jednocześnie jeden z elementów europejskiej sieci ekologicznej ECONET PL, a także pierścień fortyfikacji poznańskich, wyznaczony zgodnie z Dyrektywą Siedliskową 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory jako obszar punktowy współtworzący europejską sieć ekologiczną NATURA 2000.

1.2. UWARUNKOWANIA O ZNACZENIU KRAJOWYM

Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju została przyjęta przez Sejm RP 17 listopada 2000 roku (Monitor Polski Nr 26, poz. 432 z dnia 16 sierpnia 2001 r.).

Przyjęto, że podstawę kształtowania otwartego na Europę systemu przestrzennego dynamizującego rozwój społeczno – gospodarczy kraju utworzą:

• metropolia stołeczna,
• sieć równomiernie rozmieszczonych w przestrzeni kraju biegunów (ośrodków) o znaczeniu europejskim (europoli),
• sieć ośrodków o znaczeniu krajowym, ponadregionalnym i regionalnym,
• pasma najsilniej dynamizujące aktywność gospodarczą kraju,
• strefy rekreacyjne o najwyższych walorach przyrodniczych i krajoznawczych.

Z polityki kształtowania europoli – ośrodków o znaczeniu europejskim – wynika, że Poznań razem z Warszawą, Trójmiastem i Krakowem, został uznany za jedno z głównych miast z najwyższymi szansami na dalszy rozwój. Miasta te koncentrują zjawiska najbardziej charakterystyczne dla rozwoju miast UE, a procesy transformacji ustrojowej i gospodarczej przebiegają szybciej niż w skali całego kraju. Wielofunkcyjne aglomeracje Warszawy, Poznania, Krakowa, Trójmiasta i Wrocławia są głównymi potencjalnymi obszarami docelowymi migracji oraz akumulacji kapitału, a także ośrodkami, które mogą w przyszłości awansować w europejskim systemie wielkich miast.

Polityka kształtowania pasm przyspieszonego rozwoju zakłada, że decydujące znaczenie dla dynamizacji rozwoju kraju będą miały pasma wzdłuż autostrad A-1, A-2 i A-4, które kształtują kręgosłup transportowy Polski, współzależny z procesem integracji ekonomicznej kraju z Unią Europejską.

Istotnym elementem w rozwoju miasta jest zakładany szybki wzrost znaczenia lotniska komunikacyjnego w Poznaniu, predysponowanego do podniesienia rangi z lotniska regionalnego do krajowego z obsługą ruchu międzynarodowego.

1.3. UWARUNKOWANIA REGIONALNE

Uwarunkowania regionalne dla Poznania jako stolicy województwa określone zostały w planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, uchwalonym przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwałą Nr XLII/628/2001 z 26 listopada 2001 r., ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego Nr 35, poz. 1052 z 2002 r.

Obok uwarunkowań wynikających z Koncepcji Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, plan przypisuje miastu rolę dominującą jako:

• ośrodka o ponadregionalnych funkcjach usługowych (również o znaczeniu krajowym i międzynarodowym), szczególnie w dziedzinie nauki i szkolnictwa wyższego, kultury, opieki zdrowotnej i sportu oraz handlu (Międzynarodowe Targi Poznańskie),
• miasta o najwyższym znaczeniu kulturowym w regionie i jako miejsca szczególnie cennego dla kultury narodowej związanego z początkami państwowości i chrześcijaństwa, z dziełami architektury i sztuki o najwyższym znaczeniu artystycznym,
• miejsca koncentracji usług ponadlokalnych dla obszaru całej aglomeracji, w tym dla powiatu poznańskiego,
• ośrodka koncentracji wszystkich głównych czynników sprzyjających rozwojowi przemysłu jakimi są: potencjał naukowo-badawczy, wykwalifikowane kadry, kumulacja kapitału zagranicznego, koncentracja instytucji otoczenia biznesu, stosunkowo niski stopień zużycia środków trwałych, przedsiębiorczość mieszkańców i niska stopa bezrobocia,
• centrum Poznańskiego Węzła Drogowego; tu zbiegają się drogi krajowe i wojewódzkie.

Plan zwraca także uwagę na konieczność wzmocnienia roli żeglownego odcinka rzeki Warty przepływającej przez Poznań oraz gminy: Mosinę, Puszczykowo, Luboń, Czerwonak, Murowaną Goślinę i Suchy Las.

Na zagospodarowanie przestrzeni południowo-wschodniej części miasta i jego bezpośredniego otoczenia wpływ będą miały zasoby wód podziemnych, szczególnie poziomów czwartorzędowych, w głównych zbiornikach wód podziemnych (patrz: Uwarunkowania przyrodnicze – wody podziemne).

Poznański Obszar Metropolitalny – wyznaczony został w planie województwa jako węzłowy obszar regionu. Obejmuje on swym zasięgiem miasto Poznań oraz 11 gmin je okalających: Czerwonak, Swarzędz, Kleszczewo, Kórnik, Mosinę, Luboń, Komorniki, Dopiewo, Tarnowo Podgórne, Rokietnicę i Suchy Las, tzn. 4,6 % powierzchni województwa, 23 % ogółu mieszkańców i 34 % podmiotów gospodarczych regionu. Obszar Metropolitalny, a więc i obszar Poznania został zaliczony do trzech stref zróżnicowanej polityki przestrzennej:

• strefa koncentracji procesów urbanizacyjnych,
• strefa przyspieszonego rozwoju społecznego i gospodarczego (w rejonie węzłów autostradowych),
• strefa działań związanych z rzeką Wartą

W zakresie rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego jako zadania rządowe zapisuje tylko pakiet inwestycyjny, wynikający z udziału Sił Zbrojnych RP w programie Inwestycji Traktatu Północnoatlantyckiego w Dziedzinie Bezpieczeństwa (NSIP), obejmujący:

• modernizację lotniska Poznań – Krzesiny oraz
• modernizację stanowiska dowodzenia i kontroli w Poznaniu

W planie zapisane zostały również propozycje zadań wynikające z szeregu dokumentów opracowanych dla całego kraju, regionu lub dla poszczególnych inwestycji. Do najistotniejszych - z punktu widzenia interesu miasta, należą:

• budowa III ramy komunikacyjnej w Poznaniu,
• realizacja w Poznaniu centrum usług logistycznych województwa, związanego bezpośrednio z III ramą komunikacyjną miasta i niepłatnym odcinkiem autostrady A-2,
• większe wykorzystanie transportu szynowego dla przewozów pasażerskich i włączenie go w system komunikacji miejskiej Poznania,
• modernizacja linii kolejowych objętych umowami o międzynarodowych połączeniach i przewozach transportem kombinowanym,
• modernizacja i rozbudowa portu lotniczego Poznań – Ławica,
• lepsze przystosowanie rzeki Warty dla celów turystycznych, m.in. budowę nowego portu rzecznego w Poznaniu.