1.     Uwarunkowania ponadlokalne

1.1.  Uwarunkowania międzynarodowe

Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego (ESDP) na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju obszaru Unii Europejskiej, przyjęta w Poczdamie w 1999 roku, jest dokumentem określającym główne cele polityki przestrzennej. Dla zrównoważenia rozwoju przestrzennego przyjęto następujące główne cele rozwoju:

-          rozwój policentrycznego i zrównoważonego systemu urbanizacji i wzmocnienia związków między terenami miejskimi i wiejskimi,

-          promocja zintegrowanych koncepcji transportu i łączności, które umożliwiają policentryczny rozwój na obszarze UE i które są ważnymi uwarunkowaniami procesu integracji europejskiej miast i regionów,

-          kształtowanie i ochrona środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego poprzez właściwe zarządzanie – przyczyniając się do zachowania jak i wzmocnienia tożsamości regionów i miast.

W związku z powyższym - po wejściu Polski do Unii Europejskiej - dla gospodarczego i przestrzennego rozwoju Poznania szczególnego znaczenia nabiera:

-          uznanie Poznania jako jednego z ośrodków rozwoju społeczno – gospodarczego o znaczeniu europejskim (europola) w procesie kształtowania się Europejskiej Sieci Miast,

-          położenie w zasięgu oddziaływania funkcjonalnego aglomeracji Berlina (podobnie jak Szczecin i Wrocław),

-          położenie miasta w europejskim węźle transportowym i międzynarodowe umowy transportowe:

·         europejski korytarz transportowy nr II: Berlin – Warszawa – Mińsk – Moskwa, w tym:

o        objęty umową AGR o głównych drogach ruchu międzynarodowego szlak E-30 z autostradą A-2 i drogą krajową nr 92;

o        objęte umową AGC o głównych międzynarodowych liniach kolejowych i umową AGCT o międzynarodowych przewozach kombinowanych: modernizowana trasa na szlaku E-20 i planowana trasa kolei dużej szybkości;

·         korytarz nr IV A: Grudziądz – Poznań, w tym:

o       objęty umową AGR szlak E-261 z planowanym do przebudowy na drogę ekspresową ciągiem drogi nr 5;

o       linia kolejowa Poznań – Toruń,

·         objęta umową AGC modernizowana trasa kolejowa E59 Szczecin – Poznań – Wrocław,

·         objęty umową AGR południowy odcinek drogowego szlaku E-261 Poznań – Wrocław – Lubawka, z planowanym do przebudowy na drogę ekspresową ciągiem drogi nr 5,

·         planowany do przebudowy na drogę ekspresową ciąg drogi krajowej nr 11 (Piła – Poznań – Bytom)

-          dolina rzeki Warty, główna oś układu przyrodniczego Wielkopolski, stanowiąca korytarz ekologiczny o randze krajowej, a jednocześnie jeden z elementów europejskiej sieci ekologicznej ECONET PL, a także pierścień fortyfikacji poznańskich, wyznaczony zgodnie z Dyrektywą Siedliskową 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory jako obszar punktowy współtworzący europejską sieć ekologiczną NATURA 2000.

1.2.  Uwarunkowania o znaczeniu krajowym

Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju została przyjęta przez Sejm RP 17 listopada 2000 roku (Monitor Polski Nr 26, poz. 432 z dnia 16 sierpnia 2001 r.).

Przyjęto, że podstawę kształtowania otwartego na Europę systemu przestrzennego dynamizującego rozwój społeczno – gospodarczy kraju utworzą:

-          metropolia stołeczna,

-          sieć równomiernie rozmieszczonych w przestrzeni kraju biegunów (ośrodków) o znaczeniu europejskim (europoli),

-          sieć ośrodków o znaczeniu krajowym, ponadregionalnym i regionalnym,

-          pasma najsilniej dynamizujące aktywność gospodarczą kraju,

-          strefy rekreacyjne o najwyższych walorach przyrodniczych i krajoznawczych.

Z polityki kształtowania europoli – ośrodków o znaczeniu europejskim – wynika, że Poznań razem z Warszawą, Trójmiastem i Krakowem, został uznany za jedno z głównych miast z najwyższymi szansami na dalszy rozwój. Miasta te koncentrują zjawiska najbardziej charakterystyczne dla rozwoju miast UE, a procesy transformacji ustrojowej i gospodarczej przebiegają szybciej niż w skali całego kraju. Wielofunkcyjne aglomeracje Warszawy, Poznania, Krakowa, Trójmiasta i Wrocławia są głównymi potencjalnymi obszarami docelowymi migracji oraz akumulacji kapitału, a także ośrodkami, które mogą w przyszłości awansować w europejskim systemie wielkich miast.

Polityka kształtowania pasm przyspieszonego rozwoju zakłada, że decydujące znaczenie dla dynamizacji rozwoju kraju będą miały pasma wzdłuż autostrad A-1, A-2 i A-4, które kształtują kręgosłup transportowy Polski, współzależny z procesem integracji ekonomicznej kraju z Unią Europejską.

Istotnym elementem w rozwoju miasta jest zakładany szybki wzrost znaczenia lotniska komunikacyjnego w Poznaniu, predysponowanego do podniesienia rangi z lotniska regionalnego do krajowego z obsługą ruchu międzynarodowego.

1.3.  Uwarunkowania regionalne

Uwarunkowania regionalne dla Poznania jako stolicy województwa określone zostały w planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, uchwalonym przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwałą Nr XLII/628/2001 z 26 listopada 2001 r., ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego Nr 35, poz. 1052 z 2002 r.

Obok uwarunkowań wynikających z Koncepcji Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, plan przypisuje miastu rolę dominującą jako:

-          ośrodka o ponadregionalnych funkcjach usługowych (również o znaczeniu krajowym i międzynarodowym), szczególnie w dziedzinie nauki i szkolnictwa wyższego, kultury, opieki zdrowotnej i sportu oraz handlu (Międzynarodowe Targi Poznańskie),

-          miasta o najwyższym znaczeniu kulturowym w regionie i jako miejsca szczególnie cennego dla kultury narodowej związanego z początkami państwowości i chrześcijaństwa, z dziełami architektury i sztuki o najwyższym znaczeniu artystycznym,

-          miejsca koncentracji usług ponadlokalnych dla obszaru całej aglomeracji, w tym dla powiatu poznańskiego,

-          ośrodka koncentracji wszystkich głównych czynników sprzyjających rozwojowi przemysłu jakimi są: potencjał naukowo-badawczy, wykwalifikowane kadry, kumulacja kapitału zagranicznego, koncentracja instytucji otoczenia biznesu, stosunkowo niski stopień zużycia środków trwałych, przedsiębiorczość mieszkańców i niska stopa bezrobocia,

-          centrum Poznańskiego Węzła Drogowego; tu zbiegają się drogi krajowe i wojewódzkie.

Plan zwraca także uwagę na konieczność wzmocnienia roli żeglownego odcinka rzeki Warty przepływającej przez Poznań oraz gminy: Mosinę, Puszczykowo, Luboń, Czerwonak, Murowaną Goślinę i Suchy Las.

Na zagospodarowanie przestrzeni południowo-wschodniej części miasta i jego bezpośredniego otoczenia wpływ będą miały zasoby wód podziemnych, szczególnie poziomów czwartorzędowych, w głównych zbiornikach wód podziemnych (patrz: Uwarunkowania przyrodnicze – wody podziemne).

Poznański Obszar Metropolitalny – wyznaczony został w planie województwa jako węzłowy obszar regionu. Obejmuje on swym zasięgiem miasto Poznań oraz 11 gmin je okalających: Czerwonak, Swarzędz, Kleszczewo, Kórnik, Mosinę, Luboń, Komorniki, Dopiewo, Tarnowo Podgórne, Rokietnicę i Suchy Las, tzn. 4,6 % powierzchni województwa, 23 % ogółu mieszkańców i 34 % podmiotów gospodarczych regionu. Obszar Metropolitalny, a więc i obszar Poznania został zaliczony do trzech stref zróżnicowanej polityki przestrzennej:

-          strefa koncentracji procesów urbanizacyjnych,

-          strefa przyspieszonego rozwoju społecznego i gospodarczego (w rejonie węzłów autostradowych),

-          strefa działań związanych z rzeką Wartą.

W zakresie rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego jako zadania rządowe zapisuje tylko pakiet inwestycyjny, wynikający z udziału Sił Zbrojnych RP w programie Inwestycji Traktatu Północnoatlantyckiego w Dziedzinie Bezpieczeństwa (NSIP), obejmujący:

-          modernizację lotniska Poznań – Krzesiny oraz

-          modernizację stanowiska dowodzenia i kontroli w Poznaniu.

W planie zapisane zostały również propozycje zadań wynikające z szeregu dokumentów opracowanych dla całego kraju, regionu lub dla poszczególnych inwestycji. Do najistotniejszych - z punktu widzenia interesu miasta, należą:

-          budowa III ramy komunikacyjnej w Poznaniu,

-          realizacja w Poznaniu centrum usług logistycznych województwa, związanego bezpośrednio z III ramą komunikacyjną miasta i niepłatnym odcinkiem autostrady A-2,

-          większe wykorzystanie transportu szynowego dla przewozów pasażerskich i włączenie go w system komunikacji miejskiej Poznania,

-          modernizacja linii kolejowych objętych umowami o międzynarodowych połączeniach i przewozach transportem kombinowanym,

-          modernizacja i rozbudowa portu lotniczego Poznań – Ławica,

-          lepsze przystosowanie rzeki Warty dla celów turystycznych, m.in. budowę nowego portu rzecznego w Poznaniu.